Ons zonnestelsel
Onze zon is een ster, hij geeft licht en warmte. Rond de zon draaien planeten. En rond de meeste planeten draaien manen. Al die hemellichamen bij elkaar noemen we ons zonnestelsel.
Mercurius
De planeet Mercurius staat het dichtst bij de zon. Hij draait in 88 dagen om de zon. De hele planeet is bedekt met kraters.
Venus
Venus staat dicht bij de zon en heeft een dikke wolkenlaag. Hierdoor is het heel warm op Venus, wel zo’n 475 graden Celsius.
Aarde
De aarde is onze eigen thuisplaneet. Onze planeet heeft één maan. Het is de enige plek in het heelal waar leven is. Voor zover wij weten……
Mars
Mars wordt wel de rode planeet genoemd. Het ijzer in de Marsbodem is verroest en daarom ziet Mars er rood uit.
Jupiter
Jupiter is de grootste planeet in ons zonnestelsel. De aarde zou er wel 1300 keer inpassen. En Jupiter heeft tientallen manen.
Saturnus
Veel mensen vinden Saturnus de mooiste planeet uit ons zonnestelsel. Dat komt door die prachtige ring. Deze ring bestaat uit ontelbare kleine steentjes en rotsblokken.
Uranus
Uranus werd ontdekt vlak nadat Eisinga zijn planetarium had gemaakt. Deze planeet is dan ook niet aan zijn plafond terug te vinden.
Neptunus
Neptunus staat het verst van de zon af. Hij heeft bijna 165 jaar nodig om 1 rondje rond de zon af te leggen.
Pluto
Pluto werd pas in 1930 ontdekt. En sinds kort is het geen planeet meer. Pluto wordt nu een IJsdwerg genoemd. Hij is dan ook klein. En omdat hij zover van de zon staat is het ook heel koud op Pluto.
Locaties
Franeker
Duizend jaar geleden ontstond Franeker als een piepklein dorpje op een terp die de bewoners tegen het water moest beschermen. Het dorpje groeide, het water verdween en Franeker werd steeds belangrijker. Zelfs zo belangrijk dat er in 1585 een universiteit in Franeker kwam die helaas in 1811 door Napoleon werd afgeschaft. Franeker is nu natuurlijk wereldberoemd door het Planetarium van Eise Eisinga, dat in 2023 grote kans maakt om Werelderfgoed te worden.
Stadsgrens
Om heel Franeker liep een bolwerk, een aarden wal die de stad tegen aanvallers kon beschermen. Om toch de stad in te kunnen werden er waterpoorten en toegangspoorten gebouwd. Helaas zijn die allemaal afgebroken. In een van de bolwerken is een tunnel ontdekt. Hierdoor denken veel mensen dat er onder heel Franeker tunnels lopen. Een spannend idee, maar of dit ook zo is…
Planetarium
Eisinga kwam in 1768 in dit mooie huis wonen. Hij begon hier zijn eigen wolkammerij. En hij bouwde in zijn woonkamer een schaalmodel van het zonnestelsel. Alle planeten, sterren, zon en maan bewegen precies zoals in werkelijkheid. En dat doen ze na ruim 240 jaar nog steeds! En dat allemaal aangedreven door een raderwerk van houten hoepels en schijven. Met meer dan 6.000 spijkers als tanden.
Stadhuis
Het stadhuis van Franeker is een van de mooiste gebouwen van Friesland. Het stadhuis werd eind 1500 ontworpen en gebouwd. Niet alleen was dit het huis waar het stadsbestuur vergaderde, er werd ook rechtgesproken in het stadhuis. Aan de gevel van het stadhuis vind je nu nog altijd een mooi beeld met daarop Vrouwe Justitia. Het stadhuis is in de zomer altijd open, het is de moeite waard om even een kijkje te gaan nemen.
Museum Martena
Dit stadskasteel werd rond 1500 gebouwd door Hessel van Martena. Hij was een van de rijkste mannen van Friesland. Dat kwam omdat hij de belastingen mocht innen. Voor de moeite kon hij af en toe iets in zijn eigen zak steken. Tot 1695 hebben zijn nakomelingen in het huis gewoond. Nu is het een museum waar alle verhalen over de stad Franeker worden verteld. Neem ook een kijkje in de studeerkamer van Anna Maria van Schurman, die in het huis gewoond heeft.
Universiteit van Franeker
Er is niet veel meer terug te vinden van de gebouwen van de Universiteit van Franeker. Toen het in 1585 gesticht werd stond er een klooster leeg in Franeker, daar kon de universiteit wel in. Er was natuurlijk een collegezaal, maar ook een mooie bibliotheek, een snijkamer, een kerk en zelfs een piepkleine gevangenis. Nu zijn alle bijzondere spullen van de Universiteit van Franeker tentoongesteld in Museum Martena.
Petrus Camper is een hele beroemde achttiende eeuwse geleerde. Hij was zo slim en won zoveel prijzen dat hem gevraagd werd niet meer mee te doen. Hij was in ongeveer alles geïnteresseerd en bestudeerde allerlei wetenschappelijke onderwerpen. Hij was vooral dol op het ontleden van lichamen om op die manier meer over het menselijk lichaam te leren. Hij is ook professor in Franeker geweest en vree stiekem met de vrouw van de burgemeester van Harlingen. Na de dood van de burgemeester trouwde hij zijn Johanna en kreeg met haar vier zoons.
Eise Eisinga was een wolkammer met bijzondere belangstelling voor de wiskunde en astronomie, dat had hij van zijn vader geërfd. Nadat in 1774 het gerucht rondging dat door een samenstand van planeten de aarde zou vergaan, leek het hem een goed idee om te laten zien dat daar niets van klopte. Hij bouwde een planetarium in de woonkamer van zijn huis. Tot op de dag van vandaag werkt dat planetarium nog steeds. Daarmee is het het oudst nog werkende planetarium ter wereld.
Anna Maria van Schurman was buitengewoon slim. Haar vader vond dat ze ook Latijn en Grieks moest leren net zoals haar broers. Omdat ze alles wilde weten over de Bijbel leerde ze twaalf talen. Ze kon ook heel mooi schilderen, tekenen, borduren en knippen. De mensen in de zeventiende eeuw vonden haar een wereldwonder. Ze mocht als eerste vrouw studeren aan de universiteit. Maar wel achter een gordijntje.
Jean-Henri van Swinden kwam als pas afgestudeerd student naar Franeker om hier professor in de natuurkunde en filosofie te worden. Hij was erg geïnteresseerd in het weer en hij schreef dagelijks op hoe de temperatuur was en hoeveel regen er was gevallen. Ook experimenteerde hij met weerballonnen die hij in zijn achtertuin opliet en over Franeker liet vliegen. Hij is ook betrokken geweest bij het vastleggen van de meter. Tot die tijd had elk dorp of stadje zijn eigen maatsysteem.